RADIO ZACHÓD
Jedenaście zmian w ortografii ustanowionych przez Radę Języka Polskiego wejdzie w życie 1 stycznia 2026 r. Językoznawczyni prof. Danuta Krzyżyk z RJP wyjaśniła na wtorkowej konferencji prasowej w PAP, że nowe reguły będą łatwiejsze do stosowania w praktyce. Zmiany prowadzą do uproszczenia zasad pisowni.
Zmiany, które wejdą w życie 1 stycznia 2026, dotyczą niektórych reguł używania wielkich i małych liter, a także pisowni łącznej lub rozdzielnej oraz użycia łącznika. Rada Języka Polskiego w ten sposób chce ujednolicić zasady i ułatwić piszącym ich nauczenia się oraz stosowania w praktyce. To najpoważniejsza korekta reguł pisowni od kilkudziesięciu lat – ostatnia reforma została przeprowadzona w Polsce w 1936 r.
Członkini zespołu RJP przygotowującego zmiany w ortografii, językoznawczyni prof. Danuta Krzyżyk podkreśliła, że pisownia będzie teraz łatwiejsza.
To uproszczenie reguł i zmniejszenie liczby wyjątków. Odwołujemy się także do zwyczaju językowego Polaków, czyli do tego, jak już dzisiaj niektóre wyrazy, nazwy mieszkańców czy przymiotniki od nazw własnych zapisują
– wyjaśniła.
Celem działań jest także wyeliminowanie niekonsekwencji i doprecyzowanie istniejących reguł.
Przewodnicząca RJP prof. Katarzyna Kłosińska podkreśliła, że stosując nowe zasady ortograficzne, użytkownicy języka nie będą musieli szukać odpowiedzi na to, jaki coś ma status gramatyczny.
Chodzi o to, żeby człowiek nie musiał się zastanawiać, co jest imiesłowem, przymiotnikiem, partykułą, spójnikiem, zaimkiem, bo ta wiedza nie powinna być potrzebna w tak szczegółowym zakresie, żeby umieć stosować zasady ortograficzne
– tłumaczyła.
Prof. Krzyżyk wskazała, że już dzisiaj uczniowie szkół podstawowych nie uczą się rozróżniania przymiotników dzierżawczych i jakościowych, ponieważ nie ma tego w podstawie programowej.
Trudno, żeby potem sięgali po wiedzę, której nie mają.
Dodała także, że zmiany dotyczące pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej, rozłącznej i z łącznikiem dotyczą tylko zasady konwencjonalnej, tzn. opartej na umowie społecznej.
Przewodniczący zespołu RJP przygotowującego zmiany prof. Piotr Żmigrodzki zapowiedział, że nowy słownik ortograficzny będzie obejmował około 100 tys. haseł. Będzie bezpłatny, dostępny w trzech wersjach – książkowej (w ograniczonym nakładzie), elektronicznej, jednak nie w postaci pliku PDF, ale w postaci aplikacji, oraz mobilnej – na telefony komórkowe.
Słownik, który piszemy, przede wszystkim będzie duży. Będzie obejmował około 100 tysięcy haseł. Będą to więc nie tylko hasła, wyrazy, wyrażenia, których zmianę pisowni wprowadza obecna reforma, ale w miarę pełny słownik ortograficzny, zawierający również i wyrazy z „ch”, „h”, „ó”, „u”, „rz”, „ż” itd. Trochę nazw własnych, zapis pewnych imion i nazwisk, postaci, które się przewijają przez nasze życie publiczne. Oprócz informacji o pisowni form podstawowych będzie również informacja o pisowni form pochodnych i form w odmianie rzeczownika
– powiedział prof. Żmigrodzki.
Podkreślił, że słownik będzie dostępny bezpłatnie, ponieważ dotacji na ten cel udzieliło Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jednak z powodu tego, że decyzja o dotacji zapadła późno, na publikację trzeba będzie poczekać jeszcze około roku.
Prelegenci zachęcili również do śledzenia kampanii promocyjnej „Ortografia 2026” na platformach społecznościowych. Raz w tygodniu na profilach o nazwie „Ortografia 2026” na Instagramie, YouTubie, Facebooku publikowany jest jeden post szczegółowo informujący o jednej z nowych zasad ortograficznych. W przystępnej formie można z nich czerpać wiedzę o wszystkich nowych regułach.
Uspokoili również, że w latach 2026–2030 na egzaminach zewnętrznych, m.in. ósmoklasisty i maturalnym, akceptowane będą zarówno dotychczasowe, jak i nowe zasady zapisu. Dopiero od 2031 roku obowiązywać będą nowe reguły ortografii. Prof. Kłosińska zwróciła także uwagę, że decydowanie o skutkach zmian w ortografii, takich jak wymiany tablic z nazwami parków, placów itp. nie należy do kompetencji do RJP, ale organów administracji. Nie ma również potrzeby, aby tego rodzaju zmiany przeprowadzać natychmiast.
Jedną z najważniejszych zmian jest zapis nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi. Od 1 stycznia będziemy je pisać wielką literą, tak jak dziś piszemy nazwy mieszkańców części świata, krajów, regionów. Poprawny będzie więc zapis: Warszawianin, Krakowianin, Ochocianka, Mokotowianin.
Wprowadzona zostanie również pisownia wielką literą nie tylko nazw firm, marek i modeli wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów. Napiszemy zatem: pod oknem zaparkował czerwony Ford.
Małą literą będziemy pisać przymiotniki tworzone od nazw osobowych, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie: czyj?), czy też jakościowa (odpowiadają na pytanie: jaki?), np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, koncepcja kartezjańska, filozofia sokratejska, dialogi platońskie, wiersz miłoszowski.
Kolejną ważną zmianą, którą wprowadza RJP, jest łączna pisownia nie– z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np. niemilszy, nienajmilszy, nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.
Zmiana dotyczy też zakresu użycia wielkich liter w nazwach własnych. W nazwach obiektów przestrzeni publicznej od 1 stycznia będziemy pisać wielką literą wyrazy: aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz itp. Małą literą zostaje tylko „ulica”. Napiszemy więc: ulica Józefa Piłsudskiego, ale: Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki.
Wielką literą będziemy pisać wszystkie człony (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą, Hotel Campanile, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Pizzeria Napoli, Trattoria Santa Lucia, Restauracja Veganic, Teatr Rozmaitości.
Wśród zmian jest także wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą (np. nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie; nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki, nibytorebka; quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, quasiromantycznie), przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą (np. niby-Polak, quasi-Anglia).
W konferencji wzięli udział przewodnicząca Rady Języka Polskiego prof. Katarzyna Kłosińska, przewodniczący zespołu RJP przygotowującego reformę prof. Piotr Żmigrodzki oraz członkowie tego zespołu: prof. Ewa Kołodziejek, prof. Danuta Krzyżyk i prof. Mariusz Rutkowski.
Czytaj także:
Profesor Steciąg w Radzie Języka Polskiego!
Dyrektorka Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego, profesor Magdalena Steciąg członkinią Rady Języka Polskiego! To prestiżowy organ ekspercki działający przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. W radzie zasiadają językoznawcy oraz osoby…
Czytaj także:
Prof. Bralczyk: dajmy językowi się rozwijać, ale nie głośmy chwały feminatywów
Dajmy językowi się rozwijać, ale nie głośmy chwały feminatywów, bo przecież nie na tym polega nasz stosunek do płci – powiedział PAP prof. Jerzy Bralczyk, językoznawca. PAP: Dzień dobry, panie…
Czytaj także:
W Kalsku dyskutowali o zmianach w języku polskim
Feminatywy w języku polskim, uproszczenie języka akademickiego czy zmiany w dyskursie politycznym – to tylko niektóre zagadnienia, jakimi zajmowali się uczestnicy dwudniowej konferencji naukowej zorganizowanej w Kalsku koło Sulechowa. …
